سید محمد موسوی- جام ورزش – ، نقل و انتقالات ، اسپانسرینگ و حق پخش تلویزیونی از مهمترین منابع در آمدی باشگاههای ورزشی خصوصا باشگاههای فوتبال است . در آمدی که در اکثر کشورهای جهان بواسطه اعمال قوانین سخت و لازم الاجرا و با استفاده از قانون کپی رایت که از سوی فیفا و فدراسیون های فوتبال اعمال می شود تلویزیونهای خصوصی را مجاب می کند که حق پخش تلویزیونی مسابقات را بصورت مستمر به باشگاهها پرداخت کنند که همین امر بخش زیادی از در آمد باشگاههای فوتبال را شامل می شود
در حالی که حق پخش تلویزیونی یکی از مهمترین منابع درآمد مالی باشگاههای ورزشی در جهان است ،متاسفانه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران بیش از سه دهه است که بنا به یک قانون نانوشته که ناشی از انحصار مطلق این نهاد دولتی در این زمینه است این حق مسلم را از باشگاههای ورزشی خصوصا باشگاههای فوتبال گرفته است و آنها را از این درآمد میلیاردی که می تواند بسیاری از مشکلات موجود در فوتبال کشور را رفع کند ، محروم کرده است
حق پخش تلویزیونی امری نیست که بتوان از آن چشم پوشی کرد زیرا در قوانین فیفا به صراحت به این مورد اشاره شده است و فدراسیون های تابع این نهاد بین المللی ملزم به احقاق آن برای باشگاههای فوتبال هستند
به دلیل اهمیت این موضوع که می تواند آینده فوتبال کشور را مشخص کند بر آن شدیم که با نگاهی به آمار و ارقام میزان در آمد برخی از باشگاههای مطرح دنیا را با هم مرور کنیم و نگاهی بیندازیم به میزان در آمد صداوسیما از پخش مسابقات فوتبال و ارقام کلانی که باشگاههای فوتبال کشور از آن بی بهره هستند
در بخشی از گزارشی که در سایت Sportscriber منتشر شده است ، در فصل ۲۰۲۱-۲۰۲۰ منچسترسیتی ۱۵۳میلیون پوند از حق پخش بازیهایش بهدست آورده و لیورپول هم ۱۵۱میلیون پوند و منچستریونایتد بدون رونالدو هم، ۱۴۸میلیون پوند بهدست آورده بودند.
برای درک بهتر این ارقام ، آن را به واحد پول کشورمان تبدیل میکنیم تا میزان در آمد این دو باشگاه را ساده تر بدانیم
در سال ۲۰۲۱ قیمت پوند در کشور ما حدود ۳۵هزار تومان بود ، یعنی رقمی که حدودا عاید هرکدام از این تیمها شده بود در حدود ۵ هزار میلیارد تومان بوده است اما اکنون و و در زمان نگارش این یادداشت قیمت هر پوند انگلیس حدود ۵۵ هزار تومان است و با یک حساب و کتاب ساده می توان نتیجه گرفت چه رقم هنگفتی نصیب این دو تیم از حق پخش تلویزیونی می شود
حالا شاید بتوانید اهمیت حق پخش بازیهای فوتبال را درک کنید. این رقم، تنها بخشی از منابع درآمدی باشگاههای فوتبال جهان است.
آنقدر درباره حق پخش تلویزیونی در رسانههای عمومی و فضای مجازی حرف زده شده که احتمالا بدانید بهطور کلی سه نوع حق پخش تلویزیونی به نامهای «حق پخش زنده»، «حق پخش غیرزنده» (که در این نوع حق پخش، زمان گذشته از ساعت این بازیها عامل مهمی برای قیمتگذاری است) و «حق پخش خلاصه یا صحنههای مهم بازی» وجود دارند. اما این سه نوع حق پخش در اکثر کشورهای صاحب نام در فوتبال است و میتوان گفت که یک استاندار کلی و جهانی است
اما در ایران که بسیاری از استانداردها و معیارهایش با جهان کنونی همخوانی ندارد بدون شک ماجرای صداوسیما و پخش مسابقات فوتبال نیز متفاوت است .
با توجه به دولتی بودن صداوسیما و نبود نظارتی دقیق از سوی قانونگذار بر میزان تعرفه های آن مسلما قیمت های غیر معقول و سرسام آوری نیز در زمینه تعرفه تبلیغات در زمان مسابقات فوتبال خود دارد .
تعرفه های بسیار گران تبلیغات در صداوسیما باعث شده است که علاوه بر تبلیغات محیطی داخل زمین که بخشی از آن به صداوسیما می رسد ، این سازمان از زیر نویس، تبلیغات پیش ، بعد و بین دو نیمه و اسپانسرهای ستاره مربعی و به تازگی نیز با اپلیکیشن های مبتنی بر پلتفرم های مجازی نظیر تلویزیون ، روبیکا و … و همچنین بسیاری از برنامه های تولیدی در زمینه ورزش فوتبال نیز درآمدهای هنگفتی کسب می کند که در زیر به اندکی از آنها اشاره می کنیم که برا اساس اعلام برخی منابع به حدود ۳۱ هزار و ۷۰۰ میلیارد در سال ۱۴۰۰ رسیده است
( در این جدول تعرفه رسمی هر ثانیه آگهی بازرگانی در شبکه سه را برای سال ۱۴۰۰ مشاهده می کنید، دقت کنید ردیف برنامه فوتبال برتر که مسئول پخش مستقیم باز یهای لیگ برترفوتبال ایران است چقدراعلام شده است.)
ارقام جدول بالا تنها مربوط به تبلیغات حین پخش مستقیم مسابقات است و به سایر مواردی که پیشتر اشاره شد مربوط نمی شود .
به گفته سایت «روزنه ارتباط» میانگین تعرفه تبلیغات در برنامه فوتبال برتر که پخش زنده مسابقات لیگ را پوشش میدهد برای هر ثانیه ۲۹۴ میلیون و ۶۷۳ هزار و پانصد تومان در سال ۱۴۰۰ بوده است یعنی مبلغی در حدود سیصدمیلیون تومان برای یک ثانیه.
حالا با کسب اطلاع در مورد این
این عدد به سراغ یک نمونه از درآمدهای صداوسیما از یک برنامه و برای تنها دو تیم پرطرفدار پایتخت یعنی پرسپولیس و استقلال برای یک فصل می رویم :
مبنای این محاسبه را حدود ۳۰دقیقه آگهی شامل، قبل، بین دو نیمه و پس از بازی قرار دادیم. در اینجا به زیرنویسها، لوگوی تبلیغی گوشه کادر و آگهی تقدیمی و سایر موارد اشاره ای نکرده این
در سال ۱۴۰۰ استقلال و پرسپولیس صرفا برای بازیهای لیگ و حداقل یک بازی از جامحذفی هرکدام از این دو تیم ۳۰بازی و در مجموع ۶۰بازی برگزار کردند که از تلویزیون پخش زنده شده است
خب حالا برویم سراغ اصل مطلب. ۶۰بازی را ضرب در ۳۰دقیقه یا ۱۸۰۰ ثانیه آگهی میکنیم. عدد ۱۰۸هزار ثانیه بهدست میآید.
۱۰۸هزار ثانیه را ضرب در میانگین تعرفه برنامه فوتبال برتر کنیم ، عدد بهدست آمده عجیبوغریب است. ۳۱ هزار میلیارد و ۷۵۲ میلیون تومان تقریبا یک سوم ۹۲ هزار میلیارد تومان اختلاس فولاد مبارکه ، بله رقم قابلتوجهی است. میشود در حدود ۳۱هزار میلیارد تومان برای ۶۰بازی و فقط پخش زنده آنها و این در حالی است که صداوسیما علاوه بر فوتبال برتر چندین برنامه دیگر از جمله ورزشومردم»، «فوتبال برتر» دوشنبهها، «شبهای فوتبالی» شبکه ورزش، «ورزشگاه» شبکه پنج و برنامه تحلیلی شبکه خبر هم برمبنای مسابقات لیگ برتر و مشخصا همین دو تیم استقلال و پرسپولیس، ادامه حیات میدهند و تعرفههای تبلیغات این برنامهها هم قابل مشاهده و محاسبه است
با توجه به اعداد و ارقام بالا اگر صدا و سیما تنها بخش کوچکی از درآمدهای خود را که به مدد محبوبیت باشگاههای فوتبال و پخش بازیهای آنها کسب می کند را به باشگاههای فوتبال بدهد بدون شک بسیاری از مشکلات این باشگاهها از جمله پرداخت بدهی های گذشته به بازیکنان سابقشان را حل خواهند کرد ، بدهی های که همیشه گریبانگیر فوتبال باشگاهی کشور بوده است و سبب کسر امتیاز و تعلیق باشگاههای بزرگ فوتبال کشور نیز شده است
به جرعت می توان گفت نبود شبکه های تلویزیونی خصوصی در ایران و انحصار مطلق صداوسیما در پخش مسابقات و برنامه های ورزشی باعث شده است که این سازمان فرا دولتی بدون داشتن هیچگونه رقیبی این ظلم مطلق را بر باشگاههای فوتبال کشور اعمال کند و علیرغم اعتراض بسیاری از باشگاهها و رسانه های ورزشی، همچنان حق پخش تلویزیونی را که ارقام آن بسیار نجومی است از فوتبال باشگاهی سلب کند
در این بین فدراسیون فوتبال بعنوان متولی ورزش فوتبال در کشور متاسفانه به علت دولتی بودن ، دخالت و اعمال نفوذ نهادهای غیر ورزشی تا کنون نتوانسته است حق پخش بازیهای فوتبال را از صداوسیما بگیرد و به باشگاههای فوتبال پرداخت کند
عدم ورود نمایندگان مجلس از یک سو و عدم پیگیری و مطالبه گری فدراسیون فوتبال به دلیل دولتی بودن از سوی دیگر باعث شده است که این حلقه درآمدزایی حرفه ای برای باشگاههای فوتبال کشور مغفول بماند تا جایی که ماجرای پرداخت نکردن حق پخش تلویزیونی مسابقات فوتبال به محافل رسمی بین المللی فوتبال یعنی FIFA و AFC برسد و همانند مطالباتی که در خصوص حضور زنان در ورزشگاهها وجود داشت ، اینبار نیز این نهادها با صدور بیانیه ، دستورالعمل و حتی تهدید به تعلیق فوتبال ایران ، حق فوتبال باشگاهی را از صداوسیما بگیرند
در همین خصوص مسوولان فدراسیون فوتبال خطر را احساس کرده اند و در تازه ترین اظهار نظرها در خصوص قوانین فیفا برای پرداخت حق پخش تلویزیونی مسابقات فوتبال به باشگاهها ، مهدی تاج رئیس فدراسیون فوتبال ایران هفته گذشته و در حاشیه مراسم قرعه کشی فصل جدید لیگ برتر فوتبال در جمع خبرنگاران نسبت به پیامدهای به بیتفاوتی دولت و مجلس نسبت به اعاده حق فوتبال هشدار داد و گفت:«امیدوارم این آخرین سالی باشد که ما در لیگ درباره حق پخش تلویزیونی صحبت میکنیم زیرا اطلاعاتی دارم که فکر میکنم در چند ماه آینده، مرجع صدور مجوز حرفهای AFC و فیفا، بخشنامهای ارائه خواهد کرد و ملزم خواهد کرد که در خصوص حق پخش یک قراردادی را ضمیمه اسناد خودشان بدهند.»
حال سوال اینجاست که باید برای احقاق حقی که متعلق به باشگاههای فوتبال و در نتیجه شور و نشاط در بین جوانان است ، دوباره پای نهادهای بین المللی به این دعوای سی ساله کشیده شود و خطر تعلیق به دلیل سومدیربت در ورزش ، گریبان فوتبال ایران را بگیرد یا صداوسیما برای مصلحت فوتبال و مردم از این ظلم خود دست می کشد ؟!
